مقاله حاضر به موضوع توحید از دیدگاه امام على بن ابى طالب علیه السلام می پردازد . از این رو، مباحث دیگر مقوله خداشناسی، که آن امام پاک نهاد از آن ها سخن گفته است، در این مقاله گنجانیده نشده اند .
آنچه در زیر می آید، عنوان هاى مباحث مقاله است که کوشیده شده است با بهره جویى از روایات امام علی علیه السلام به بحث و بررسى درباب آنها پرداخته شود:
۱ . اهمیت و آثار توحید
۲ . معنا و اقسام توحید
۳ . ادله توحید
۴ . ویژگیهاى توحید
الف . اهمیت و آثار توحید
بی گمان، اصل توحید از جایگاهى والا در میان اصول اعتقادی دینى برخوردار است به گونه اى که دیگر اصول اعتقادی، بر این اصل استوار گشته اند . بنابر همین حقیقت است که امام على علیه السلام بر توحید و نیز آثار و پیامدهاى اعتقاد به توحید بسى ارج می نهد و از آن بسیار سخن می گوید .
در روایتی، آن حضرت از رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم نقل می فرماید: «التوحید نصف الدین » (۱) و خود نیز می فرماید:
«خداوند در میان اعضاى بدن آدمی، مقام زبان را افزون کرده است و قرآن را به توحید گویا نموده است .» (۲)
امام علیه السلام در برخى احادیث فضیلت و پاداشی بسیار ارجمند براى یکتاپرستى و ایمان به یگانگى خداوند برشمرده است؛ چنان که می فرماید:
«هیچ بنده مسلمانى زبان به لا اله الاالله نمی گشاید مگر آن که این گفتارش هر سقفى را فرو می شکافد و فرا می رود و به گناهى از او نمی رسد مگر آن که از میانش برمی دارد و از حرکت باز می ایستد تا سرانجام به همچون خودى رسد و آرام گیرد .» (۳)
امام رضا علیه السلام در پایان حدیث سلسله الذهب به واسطه علی علیه السلام از پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله وسلم نقل می کند که جبرئیل امین از خداوند متعال نقل کرده است:
«من خداوند یگانه ام . بندگان! مرا بپرستید بدانید که هر کس مخلصانه لا اله الاالله گوید و نزد من آید، به دژ من درآمده است و هر کس به دژ من درآید، از کیفرم در امان است . از امام رضا علیه السلام پرسیدند: اى فرزند رسول خدا، مراد از اخلاص چیست؟ فرمود:
اطاعت از خدا و پیامبرش و سر نهادن به ولایت اهل بیت علیهم السلام » (۴)
در روایتى دیگر حضرت على علیه السلام به نقل از رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم ثمره اعتقاد به توحید را دخول به بهشت می داند و می فرماید: «من مات لا شرک بالله شیئا احسن او اساء دخل الجنه .» (۵)
در جایى دیگر می فرماید: «از رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم شنیدم که در باره آیه «هل جزاء الاحسان الا الاحسان » الرحمن/۶۰ فرمود:
«خداوند عز و جل می فرماید: آن کس را که به توحید گرامى داشتم، جز بهشت پاداشش ندهم .» (۶)
امام علیه السلام در روایاتى دیگر از پیامدهای دیگر توحید سخن گفته است؛ از جمله در خطبه دوم نهج البلاغه می فرماید:
«شهادت می دهم که خداوندى جز الله – خداى یکتا – نیست . یگانه است و بى شریک . شهادت می دهم؛ شهادتى که خلوصش از آزمون به نیکى برآمده است و باور به آن با صفای نیت همراه است . همواره بدان چنگ در می زنم تا آن گاه که ما را زنده می دارد و آن را می اندوزیم براى روزهای هولناکى که در پیش داریم . چنین شهادتى نشان از عزم استوار ما در ایمان است و سرلوحه نیکوکارى و خشنودی خداوند است و سبب دور شدن شیطان است
